Z tej lekcji dowiesz się:

• Co chroni przed niebezpiecznymi zachowaniami?
• Jak kształtować wewnętrzną odpowiedzialność swojego dziecka?
• Co zakłóca naturalny proces rozwoju wewnętrznej odpowiedzialności:
• Jakie zachowanie rodzica powoduje przejmowanie przez dziecko nadmiernej odpowiedzialności?
• Jakie zachowania rodzica powodują blokowanie rozwoju wewnętrznej odpowiedzialności?

Życie z dorastającymi dziećmi uczy pokory: często rodzicie są stawiani wobec zachowania nastolatka, które jest zupełnie odmienne od tego, do czego do tej pory byli przyzwyczajeni.

Wielu rodziców zadaje sobie pytanie o to, czy to jak zachowuje się mój syn/córka jest normalne? Czy to już zachowanie przekraczające normę i jest znakiem, że powinniśmy udać się po pomoc? Co mogę zrobić, aby pomóc mojemu dziecku?

Większość badań pokazuje, że dobra relacja z rodzicami jest najważniejszym czynnikiem chroniącym nastolatka przed ryzykownym zachowaniem, w tym ucieczkami z domu, stosowaniem używek, wczesną inicjacją seksualną.

Proces wychowania polega na uczeniu dziecka odpowiedzialności za siebie.

Wewnętrzna odpowiedzialność oznacza zdolność do rozumienia konsekwencji swoich zachowania, kontroli swoich reakcji, przeżywania zdrowego poczucia winy (ale nie nadmiernego).

Uczenie odbywa się poprzez trzy procesy:

Dziecko uczy się, jakie jego zachowania są nagradzane, a jakie karane i dostosowuje swoje postępowanie do tego za co może otrzymać najbardziej satysfakcjonujące nagrody.

Najlepsze nagrody to te, które pochodzą z relacji: spędzanie czasu z dzieckiem, okazywanie mu radości
i zadowolenia.

Dziecko przez doświadczenie uczy się co przynosi mu korzyść, a co jest przykre

Ważne, aby za doświadczeniem szło rozumienie sytuacji, dlatego kiedy dziecko coś przeżywa rodzic powinien mu wytłumaczyć, co się z nim dzieje i skąd to się wzięło

Dzieci uczą się przez naśladowanie. Stabilny emocjonalnie, pewny siebie i okazujący pozytywne emocje rodzic stanie się dla dziecka wzorem. Odpowiedzialność powinna być dostosowana do wieku. Kiedy dziecko jest małe rodzice biorą na siebie więcej odpowiedzialności. W miarę jak dzieci coraz więcej rozumieją ze świata, mogą decydować o coraz większej liczbie spraw ich dotyczących.

Pamiętajmy jednak o kolejności:

• najpierw nastolatek musi udowodnić, że jest za siebie odpowiedzialny
• dopiero potem uzyskać wolność do decydowania

Dlatego np. nastolatka, która potrafi przygotować sobie pożywny posiłek wegetariański może decydować o przejściu na wegetariańską dietę i sama się żywić. Natomiast nie powinni na to przystawać rodzice nastolatki, która zamiast obiadu zjada paczkę chipsów.

Jeśli dziecko może polegać na rodzicach, liczyć na ich wsparcie, kiedy nie daje sobie rady, a także stanowczą interwencję, kiedy źle się zachowuje, ponadto rodzice potrafią dawać coraz więcej wolności i swobody wraz z rosnącą zdolnością dziecka do przejmowania odpowiedzialności za siebie, proces dojrzewania przebiega względnie dobrze i dziecko naturalnie uczy się „wewnętrznej odpowiedzialności”.

Proces rozwijania się „wewnętrznej odpowiedzialności” zakłócają dwa rodzaje sytuacji, które mogą pojawić się w rodzinie:

Negocjator – dziecko ma za zadanie godzić rodziców po ich kłótniach oraz pośredniczyć w komunikacji między pokłóconymi rodzicami;

Listonosz - dziecko ma przekazywać wiadomości rodzicom, którzy nie potrafią albo nie chcą się ze sobą komunikować. Np. matka, która ma ciche dni z ojcem, nakazuje dziecku informowanie go o tym, czego od niego wymaga: „powiedz ojcu, że koło w rowerze trzeba napompować”

Wtyczka - w sytuacji kiedy rodzice są rozwiedzeni dziecko ma opowiadać co dzieje się w domu drugiego rodzica. Np. ojcu o nowym mężu mamy

Powiernik – jeśli jedno z rodziców jest nieobecne fizycznie lub emocjonalnie, dziecko jest zapraszane do zajęcia jego miejsca. Staje się powiernikiem, zajmuje się męskimi lub kobiecymi zadaniami w domu. Np. 12-letnia dziewczynka, która gotuje obiad dla całej rodziny albo 15-letni chłopiec, który chodzi z mamą do kina.

Partner – zbyt wczesne zaproszenie dziecka do świata dorosłych, np. komunikat do 15-letniego chłopca: jesteś już duży, więc chcemy traktować cię jak partnera i darzyć zaufaniem, przestajemy od dzisiaj cię kontrolować i sam za siebie odpowiadasz. Jeśli odbędzie się to zbyt wcześnie, przekroczy możliwości nastolatka, który potrzebuje zewnętrznego źródła nakazów i zakazów.

• Wymaganie bezwzględnego posłuszeństwa niezależnie od wieku dziecka
• Piętnowanie popełnianych błędów
• Przekonanie, że samemu lepiej się wie, czego dziecko potrzebuje i co jest dla niego lepsze
• Nieadekwatne do sytuacji „chronienie” dziecka, np. brak zezwolenia na wycieczkę z klasą z obawy o bezpieczeństwo dziecka
• Hołdowanie sądom „dzieci i ryby głosu nie mają”
• Izolowanie od rówieśników
• Organizowanie całego wolnego czasu zaplanowanymi przez siebie zajęciami,

Najważniejsze w wychowaniu jest posiadanie dobrej relacji z dzieckiem

Proces wychowania polega na kształtowaniu wewnętrznej odpowiedzialności

Rozwój odpowiedzialności zakłócają oddawanie dziecku nadmiernej odpowiedzialności oraz nadopiekuńczość

Nastolatek najpierw powinien udowodnić swoją odpowiedzialność w konkretnej sferze życia, a dopiero potem rodzice powinni pozwolić mu na decydowanie o sobie. PRAWDA FAŁSZ

Nastolatek nie powinien decydować o określonych sprawach, jeśli nie jest w stanie się kontrolować. Nie należy też kontrolować tych sfer życia nastolatka, w których sam sobie radzi: jeśli np. regularnie się uczy, to rodzice niepowinni sprawdzać mu lekcji.

Dobrą nagrodą na zakończenie roku szkolnego jest kupienie bardzo drogiego prezentu. PRAWDA FAŁSZ

Dobre nagrody nie są drogimi nagrodami rzeczowymi, ponieważ te sprawiają, że dziecko nie uczy się, że relacje są ważne, poza tym w momencie kiedy nie otrzyma takiej nagrody czuje się oszukany. Dobra nagroda to np. spędzenie czasu z dzieckiem, zrobienie czegoś razem, pochwała.

Dla nastolatka w wieku 15 lat dobrym tematem do rozmowy mogą być konflikty między rodzicami. Dzięki temu nauczy się, jakie są „dorosłe problemy”. PRAWDA FAŁSZ

Nastolatek nie powinien być wciągany w konflikty między rodzicami, ponieważ to niszczy jego poczucie bezpieczeństwa i sprawa, że bierze na siebie odpowiedzialność za doradzanie rodzicom. Sprawi tez, ze rodzice staną się niewiarygodni jako źródło wsparcia i osoby, które mogą wydawać nakazy i zakazy

W psychologii wiek dorastania nazywa się adolescencją. Trwa od ok. 11 do 22 r.ż. Następują duże
zmiany w wyglądzie i zachowaniu dziecka:

• pojawiają się zachowania buntownicze,
• wyznawanie poglądów odmiennych od rodziców, eksperymentowanie,
• relacje poza rodziną zaczynają być ważne

Proces dojrzewania ma na celu:

• psychologiczne odseparowanie się od rodziców
• nabycie zdolności do odpowiedzialnych i samodzielnych decyzji dotyczących własnego życia

Z tej lekcji dowiesz się:

• Czym charakteryzują się prawidłowe procesy rozwojowe w wieku dorastania?
• Jak przejawia się bunt nastolatków?
• Dlaczego zachowanie nastolatków może wydawać się niespójne?

SZKOŁA PODSTAWOWA

Dyscyplina zewnętrzna – oparta na posłuszeństwie dziecka, które robi coś, bo tak trzeba, bo tak każą dorośli. Na tym etapie nie ma jeszcze przejawów buntu, dziecko tratuje dorosłych, w tym nauczycieli i rodziców jako wyrocznie, uznaje i słucha autorytetu.

Pierwsze oznaki buntu:

• Nastolatki zaznaczają swoją odrębność przez zamykanie drzwi.
• Zamykanie drzwi do łazienki i pokoju oznacza, że stają się świadomi swoich zmian biologicznych.

Potrzeba zmiany w swoich relacjach z ludźmi

• Pierwszymi osobami wobec których nastolatki chcą się odróżnić są rodzice.
• Zaczynają głośno akcentować swoje odrębne zdanie i poglądy

GIMNAZJUM

Chaotyczny bunt – dziecko nie chce już bezrefleksyjnie słuchać dorosłych, ale jeszcze nie ma dojrzałej dyscypliny wewnętrznej, sprzeciwiania się dorosłym z samej potrzeby, aby zrobić inaczej.

Czas gmnazjum to czas dużego chaosu wewnętrznego, związanego także z biologicznymi i hormonalnymi zmianami, które mają swoje odbicie w wyglądzie zewnętrznym (zmiana proporcji ciała u dziewcząt, zmiana głosu u chłopców, pojawianie się zarostu), a także w emocjonalnym zagubieniu i niepewności.

Emocjonalny chaos przejawia się w:

• częstych huśtawkach nastroju
• częstych zmianach zainteresowań
• kłopotach z koncentracją uwagi
• niechęci do chodzenia do szkoły
• ryzykowanych zachowaniach i eksperymentach (alkohol, narkotyki, wczesna inicjacja seksualna, agresja wobec siebie i innych, ucieczki z domu)
• częste kłótnie z rodzicami, których celem jest rozładowanie nagromadzonej energii

SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE

• kształtowanie się dyscypliny wewnętrznej – coraz większe zakres odpowiedzialności za siebie
• stabilizacja nastroju
• bunty „o coś” – walka o bardziej ukierunkowanym celu
• nawiązywanie ważnych relacji poza rodziną (pierwsze trwałe relacje seksualne)
• rozumie, że rodzice są „normalnymi ludźmi”, przestaje oczekiwać od nich ideału
• zaczyna sam się identyfikować z częścią przekazywanych mu przez rodziców wzorców
• z częścią z przekazywanych mu przez rodziców zaczyna sam się identyfikować

Buntowanie się nastolatków jest jednym z przejawów procesu oddzielania się od rodziców, stawania się samodzielną osobą. W przypadku 70% dzieci proces ten przejawia się powoli i bez większych kłopotów. U 30% pojawiają się problemy, często wymagające specjalistycznej pomocy. Pamiętajmy, że zachowania buntownicze są motywowane potrzebą zaznaczenia swojej odrębności i niezależności.

Zachowania buntownicze nie są znakiem, że rodzice popełnili jakiś błąd. Przeciwnie – są przejawem wyłaniającej się indywidualności dziecka, są niezbędne do budowania dorosłej, odseparowanej, odpowiedzialnej za siebie osoby dorosłej.

Okres buntu jest niezbędny w rozwoju samodzielności – jeśli nastolatek jest posłuszny i unika zachowania niezależnego i buntowniczego oznacza to zablokowanie indywidulanego rozwoju i prawdopodobne przesunięcie w czasie tego okresu.

Wystarczy przypomnieć sobie nastoletnie gwiazdy filmowe, które jako kilkunastolatki są zdyscyplinowane i ciężko pracują, a potem w wieku ok. 20 czy 30 lat zaczynają nieodpowiedzialne, „nastoletnie” życie, z używkami, częstą zmianą partnerów i huśtawkami nastrojów. Późniejszy okres przeżywania fazy buntu jest bardziej niebezpieczny i przynosi większe szkody, ponieważ dzieje się w czasie kiedy od danej osoby wymaga się bardziej dojrzałego zachowania, mniej też można wtedy liczyć na wsparcie, opiekę i pobłażliwość dorosłych, także rodziców.

Zachowanie nastolatka często może być niespójne i nieprzewidywalne. Naprzemiennie pojawiają się wykluczające, sprzeczne ze sobą zachowania.

Huśtawki w zachowaniu mogą przebiegać na następujących osiach:

Nastroje nastolatka ulegają ciągłym zmianom bez wyraźnych przyczyn zewnętrznych. Pojawia się zainteresowanie płcią przeciwną i związane z nią zawstydzenie. Często zdarzają się trudne poranki w dzień szkoły.

Nastrój depresyjny bardzo często pojawia się u nastolatków, jeśli jednak trwa powyżej 2 tyg. i nastolatek mówi o samobójstwie należy udać się do specjalisty.

Nastolatek porusza się między skupieniem na sobie, a chęcią wyjścia do świat.

Odchodzenie od rodziców odbywa się etapami. Zaczyna się od nieposłuszeństwa. Separacja nie jest procesem jednolitym: manifestacje niezależności przeplatają się z wracaniem po pomoc do rodziców.

Dwie skrajne postawy:

Okres buntu zaczyna się w okresie gimnazjum.

Bunt przejawia się częstymi zmianami nastroju, odmawianiem posłuszeństwa, częstą zmianą zdania, eksperymentowaniem, przeniesieniem autorytetu z rodziców na grupę rówieśniczą.

Okres buntu jest niezbędny w rozwoju dorosłej osobowości.

Z tej lekcji dowiesz się:

• Jakie zachowanie jest najbardziej właściwe w stosunku do dorastającego dziecka.
• Jakie są zasady prawidłowej komunikacji z nastolatkiem

Im rodzice mniej boją się buntu nastolatka, tym jest on mniej drastyczny, a zachowania buntownicze mniej eskalują.

Im bardziej rodzicie boją się buntu nastolatka, tym bardziej boi się też dziecko, a to wzmaga wewnętrzny chaos i eskaluje emocje, także agresję i autoagresję.

Głównym zadaniem rodzica buntującego się dziecka jest nie dać się zniszczyć i przetrwać jako dorosła i dojrzała osoba. Oznacza to spokojne stawianie wymagań i nie reagowanie przesadnie emocjonalnie na zachowanie dziecka.

• Nie należy stosować drastycznych konsekwencji (np. bicie, poniżanie), ponieważ przynoszą one odwrotne konsekwencje, jak:
• eskalacja buntu;
• buntu w ukryciu (np. picie alkoholu poza domem);
• przesunięcie buntu na okres późniejszy;
• autoagresję;
• Nie eskaluj emocji!
• Nastolatek nas sprawdza!
• Pytanie, które sobie stawia to na ile może nam ufać i liczyć na nasze wsparcie;
• Dziecko musi mieć pewność, że go nie opuścimy niezależnie od jego zachowania;
• Najważniejsze jest utrzymywanie relacji;
• Kary i zdecydowane reakcje są czasem niezbędne.

• Krótkie i jasne komunikaty;
• Zasada 10 sekund:

  Jeśli masz coś nieprzyjemnego do powiedzenia nastolatkowi (nakazy, zakazy) powiedz to możliwie krótko, najlepiej jednym zadaniem. „Piotrek, zmyj naczynia” jest lepszym komunikatem niż „Siedzisz i siedzisz przed tym telewizorem, może byś coś pożytecznego zrobił. Nawet nie zauważysz, że naczynie są nieumyte.” Można też stosować technikę „zdartej płyty”, czyli powtarzanie komunikatu.

• Dorastajmy razem z naszymi dziećmi!
• Otwarte rozmowy;
• Wysłuchiwanie racji;
• Wierność sobie – wiem kim jestem i rozumiem co jest dobre a co złe;
• Metoda prób i błędów – sprawdź co działa na Twoje dziecko.

• Nie podnoś głosu: to dla nastolatka sygnał, że mu nie pomożesz;
• Wysłuchaj: niech przedstawi swój punkt widzenia;
• Pytaj o jego sprawy, ale nie naciskaj jeśli nie chce odpowiadać;
• Cierpliwie wysłuchuj odpowiedzi;
• Nie pozwól, by nastolatek Tobą manipulował: reaguj spokojnie na histerię, płacz, oskarżenia;
• Jeśli jednak nastolatek przekroczy granicę (np. obrazi cię lub użyje wulgaryzmu) stanowczo powiedz, że takiego zachowania sobie nie życzysz;
• Jeśli czegoś dziecku zabraniasz, uzasadnij dlaczego, nigdy nie mów: „bo tak powiedziałem”, „tak musi być”;
• Tłumacz w sposób prosty i zrozumiały;
• Unikaj kategorycznych stwierdzeń, ale zaproponuj wybór;
• Nie atakuj, a powiedz o swoich uczuciach;
• Unikaj obwiniania dziecka, opisuj konkretny stan rzeczy lub zachowanie, które ci przeszkadza;
• Staraj się mówić krótko i konkretnie;
• Unikaj krytyki: mów o swoich oczekiwaniach i pamiętaj o argumentach;
• Chwal nastolatka, nawet za drobiazgi.

• Unikaj sformułowań:

  Ja w twoim wieku...
  Jesteś taki sam, jak twój ojciec/twoja matka...
  Dopóki mieszkasz w MOIM domu, masz robić, co ci każę...
  Zrobisz tak, jak każę...
  Zobacz jakie Kasia ma stopnie, a ty co...
  Nie i już
  To ja się tak dla ciebie poświęcam, całe noce nie spałam jak byłeś niemowlakiem, a ty taki niewdzięczny...
  Zabraniam ci i nie ma dyskusji...
  Zawsze się za ciebie wstydzę
  I tak nic do ciebie nie trafia...
  I tak ci się nie uda...

• Buduj pozytywną samoocenę dziecka;
• Nie bagatelizuj jego spraw;
• Nie ośmieszaj gustu, znajomych, sympatii;
• Pozwól mu załatwiać sprawy po swojemu;
• Pozwól mu mieć własne zainteresowania i pasje.

Twoje dziecko w okresie dorastanie przeżywa zupełnie nową dla siebie sytuację, zmienia się fizycznie i psychicznie, co wiąże się z silnymi emocjami.

Najważniejszym zadaniem rodzicielskim jest przetrwać jako dojrzała osoba.

Oznacza to spokojne i elastyczne reagowanie na zmieniające się potrzeby dziecka, ale i stanowcze reakcje, kiedy nastolatek przekracza granice.

Nastolatek musi mieć pewność, że rodzic go nie opuści niezależnie od jego zachowania.

Z tej lekcji dowiesz się:

• Jakie są najczęstsze przyczyny ucieczek z domu
• Jakie działania podjąć, kiedy nie wiemy, gdzie przebywa nastolatek ani nie ma z nim kontaktu
• Jak zgłosić zaginięcie na policji
• Jak zgłosić zaginięcie do Fundacji ITAKA

Corocznie na policji jest zgłaszanych ok. 3500 zaginięć osób poniżej 18 r.ż. Większość z tych zaginięć stanowią ucieczki nastolatków z domów i ośrodków.

Szacuje się, że wiele ucieczek nie jest zgłaszanych, a liczba nastolatków, które uciekają z domu może wynosić nawet 14 000.

Do Fundacji ITAKA zgłaszanych jest ok. 170 zaginięć nastolatków rocznie.

75% nastolatków zgłaszanych do ITAKI to dziewczęta.

przed nadmiernymi wymaganiami otoczenia
aby coś zasygnalizować
przed problemami
ze strachu i wstydu
w poszukiwaniu wsparcia i pomocy
bo czują się niekochane, nieważne, niepotrzebne
aby być z chłopakiem/dziewczyną nieakceptowanym przez rodziców

Najbardziej narażone na ucieczki są nastolatki:

• Wychowywane przez jednego rodzica
• W których rodzinach niedawno doszło do jakiegoś przełomowego wydarzenia (śmierć członka rodziny, narodzenie kolejnego dziecka)
• Z rodzin, gdzie nie rozmawia się otwarcie o problemach
• Wychowywane przez kontrolujących i wymagających rodziców

Należy natychmiast zgłosić zaginięcie na policji!

Przy zgłoszeniu zaginięcia potrzebne jest zdjęcie zaginionego nastolatka
(jeśli to jedyne zdjęcie jakie posiadacie - nie należy zostawiać go na komisariacie,
ale wcześniej zrobić reprodukcje)

Na policji należy poprosić o wprowadzenie danych do systemu komputerowego.

Policjant ma obowiązek przyjąć zgłoszenie od razu - nie ma żadnego przepisu mówiącego, że od chwili zaginięcia do przyjęcia zgłoszenia przez policję musi upłynąć jakiś czas.

Po zgłoszeniu zaginięcia na policji należy zgłosić je telefonicznie do Fundacji ITAKA.

Numer w sprawie zaginionego dziecka i nastolatka to 116 000. Można też głosić zgłosić zaginięcie wypełniając formularz zgłoszeniowy na stronie internetowej www.zaginieni.pl. Pracownik Fundacji oddzwoni i podpowie, co dalej robić.

Fundacja ITAKA świadczy pomoc:

• poszukiwawczą
• psychologiczną
• prawną
• pracownika socjalnego

Należy sprawdzić:

• czy w pokoju nastolatka jest coś, co mogłoby podpowiedzieć motyw jego ucieczki lub miejsce jego pobytu
• ostatnio odwiedzane strony internetowe, pocztę elektroniczną, komunikatory oraz portale społecznościowe.

Należy też zadzwonić do wszystkich znajomych dziecka i poprosić ich o pomoc w poszukiwaniach.

Trzeba też skontaktować się ze szpitalami i placówkami pomocy społecznej działającymi w okolicy. Lista szpitali i placówek pomocy społecznej w Polsce znajduje się na stronie www.zaginieni.pl.

Z tej lekcji dowiesz się:

• Jak zachować się przy pierwszym kontakcie z nastolatkiem po ucieczce.
• Jak rozmawiać z dzieckiem, które wraca do domu.
• Jakie formy psychologicznego wsparcia mogą być pomocne przy ucieczkach nastolatków.

Pierwsza reakcja rodzica, z którą spotka się dziecko, jest kluczowa. Ważne na początku jest okazanie pozytywnych uczuć: radości, ulgi, miłości, wsparcia.

• Nastolatek, który wie, że zrobił coś złego, przeżywa poczucie winy.
• Spodziewa się kary, często jest przestraszony.
• Stwórzmy sytuację aby miał możliwość naprawienia swojego błędu.
• Uczmy wybaczać sobie i innym.

Powrót do domu jest próbą dla rodzica. Od naszej reakcji zależy, czy dziecko spróbuje uciec jeszcze raz. Nasze zachowanie w tej sytuacji powinno być stanowcze, spokojne i zdecydowane.

Powiedz o swoich pozytywnych emocjach: uldze i radości, że nic mu nie jest i że wrócił cały i zdrowy do domu. Nastolatek wie, że źle zrobił, dlatego oczekuje Twojej kary i nagany. Powiedzenie o radości obniży jego lęk. Następnie powiedz, że wiesz, iż teraz dużo przeżywa, ale że ta sytuacja wymaga rozmowy między wami, tak aby ustalić, co należy zrobić, aby nie doszło do ponownej ucieczki.

Wyznacz też termin takiej rozmowy (nie czekaj za długo, odpowiedni może być następny dzień).

W czasie rozmowy o ucieczce:

• Nie róbmy kazań i wykładów.
• Nie każ nastolatkowi ukarać się samemu
• Podstawowy komunikat - nastolatek zrobił źle, bo:
  • nie poinformował rodziców gdzie się znajduje
  • naraził się na niebezpieczeństwo
  • jesteś jego ojcem/matką i w sytuacji, kiedy nastolatek ma kłopot zawsze może zwrócić się do ciebie.
• Poinformuj nastolatka o swoich uczuciach związanych z jego ucieczką.
• Najlepsze komunikaty to te, które są formułowane zgodnie z zasadami FUO (FAKT-UCZUCIA-OCZEKIWANIE):

  Fakt: Kiedy przez 3 dni nie wiedziałem co się z tobą dzieje...
  Uczucia: ...bardzo się obawiałem czy jesteś cały i zdrowy...
  Oczekiwanie: ...dlatego następnym razem kiedy będziesz się źle czuł lub będziesz czegoś potrzebować przyjdź do mnie i powiedz mi o tym.
  

• Na końcu można zapewnić o swojej gotowości do wsparcia

Słuchajmy tego co nastolatek do nas mówi!

Zachowania rodzica, które szkodzą:

• Przemoc
• Histeria
• Nieodzywanie się
• Zawstydzanie
• Obrażanie się
• Udawanie, że nic się nie stało
• Omijanie niewygodnych i trudnych tematów

Nie negujmy jego słów (NIE: „jak to mi nie ufasz!”)

Unikajmy też zwrotów, które wywołują poczucie winy i nadmiernie obciążają („ja bym wszystko dla ciebie zrobiła”, „nie masz pojęcia jak czuje się matka, której dziecko jest tak niewdzięczne” „żyły sobie dla ciebie wypruwałam i co mam w zamian”).

• Nie ma idealnych rodziców.
• Nie ma możliwości, że nie popełnimy błędu.
• Dostosowujmy zachowanie do zmieniających się dzieci.
• Nastolatek w niektórych sytuacjach może być partnerem, a w niektórych potrzebuje opieki i wsparcia.
• Błędy są nie do uniknięcia, dlatego traktujmy je jako wskazówki do nauki.

Różne formy pomocy:

• Porady wychowawcze: porady dotyczące tego jak postępować z nastolatkiem, jak reagować na jego zachowanie.
• Trening umiejętności wychowawczych: trening metod i umiejętności związanych z wychowywaniem dzieci i nastolatków.
• Mediacje rodzinne: pomocne, kiedy ludzie nie są w stanie się porozumieć, mediator nie proponuje gotowych rozwiązań, ale pomaga stronom wspólnie wypracować rozwiązanie, na które wszyscy się zgodzą.
• Psychoterapia: pomocna, kiedy z jakiś powodów nie jesteśmy w stanie wykorzystać wiedzy na temat „dobrych metod wychowawczych”, pomaga zrozumieć nasz wewnętrzny świat i to, jak przenosimy wzorce z rodziny pochodzenia na wychowanie naszego dziecka.
• Terapia rodzinna: uczestniczy w niej cała rodzina (rodzice + dzieci), pozwala zrozumieć zachowanie dziecka w kontekście tego, co dzieje się w całej rodzinie, bardzo skuteczna w problemach z zachowaniem u dzieci i młodzieży.

Przyczyny ucieczek z domu są związane głównie z sytuacją w domu, ośrodku oraz problemami w szkole.

Nie ma żadnego określonego czasu, w którym należy czekać ze zgłoszeniem zaginięcia.

W poszukiwaniach pomaga policja i Fundacja ITAKA.

Kiedy dziecko wraca do domu ważne jest okazywanie mu pozytywnych emocji i uczuć.

Jeśli czujemy, że sytuacja nas przerasta i nie jesteśmy w stanie dogadać się z dzieckiem dobrym pomysłem jest skorzystanie ze specjalistycznej pomocy.